Nowe badania podważają naszą wiedzę na temat starzenia się i jego wpływu na układ odpornościowy. Tradycyjnie naukowcy wiązali zmniejszoną skuteczność szczepionek, w tym szczepionek przeciwko Covid-19 i grypie, u osób starszych z osłabioną funkcją odpornościową, zaostrzoną przez „zapalenie” – stan trwałego zapalenia o niskim stopniu nasilenia. Jednak to nowe badanie sugeruje, że stan zapalny może nie mieć tak kluczowego znaczenia w procesie starzenia, jak wcześniej sądzono, a mechanizmy leżące u podstaw zmian odporności związanych z wiekiem są bardziej złożone.
Zmiana w rozumieniu „zapalenia”
Przez wiele lat zakładano, że układ odpornościowy słabnie wraz z wiekiem, częściowo z powodu nasilenia przewlekłego stanu zapalnego. Teoria ta wywarła znaczący wpływ na badania nad tym, dlaczego osoby starsze często wykazują gorszą reakcję na szczepionki i są bardziej podatne na infekcje. Jednak nowe badanie opublikowane w Nature podważa to długo utrzymywane przekonanie.
Naukowcy porównali układ odpornościowy młodszych i starszych osób dorosłych i nie stwierdzili stałego wzrostu markerów biologicznych związanych ze stanem zapalnym wraz z wiekiem. Zamiast tego ich dane sugerują, że starzenie się wydaje się przeprogramowywać komórki T, najważniejsze komórki układu odpornościowego odpowiedzialne za uczenie komórek B wytwarzania przeciwciał w odpowiedzi na wirusy i szczepionki. Ta zmiana punktu ciężkości odwraca uwagę od stanu zapalnego jako głównego czynnika i skupia się na badaniu funkcji i interakcji samych limfocytów T.
Metodologia badań i najważniejsze wnioski
Aby zbadać zmieniającą się funkcję odpornościową, naukowcy obserwowali 96 zdrowych ochotników (w wieku od 25 do 35 i od 55 do 65 lat) przez dwa lata, regularnie pobierając próbki krwi i śledząc ich odpowiedź immunologiczną przed i po corocznym szczepieniu przeciw grypie. Następnie badanie rozszerzono, aby objąć większą grupę 234 dorosłych w wieku od 40 do 90 lat i starszych.
Stosując wyrafinowane techniki, takie jak sekwencjonowanie RNA pojedynczych komórek, proteomika osocza i spektralna cytometria przepływowa, badacze byli w stanie analizować poszczególne komórki odpornościowe i białka krążące we krwi. Odkryli, że u osób starszych coraz większa liczba limfocytów T pamięci – komórek odpornościowych, które „pamiętają” przeszłe infekcje – wchodzi w stan, który zmienia ich interakcje z limfocytami B. Ta zmiana utrudnia zdolność komórek B do skutecznego wytwarzania przeciwciał w odpowiedzi na szczepionki lub infekcje. Natomiast komórki T pamięci u młodych dorosłych zachowały zdolność szybkiego reagowania i zwiększania produkcji przeciwciał.
Rozwiązywanie problemów związanych z infekcjami wirusowymi
Krytycznym aspektem badania było rozważenie roli utajonych infekcji wirusowych, takich jak wirus cytomegalii (CMV). Infekcje te, które pozostają w organizmie po początkowej infekcji, często wiążą się z osłabieniem układu odpornościowego wraz z wiekiem. Jednakże naukowcy odkryli, że zakażenie CMV nie korelowało z szybszym starzeniem się układu odpornościowego ani zwiększonym poziomem białek zapalnych u dorosłych w wieku poniżej 65 lat, co dodatkowo podważa długo utrzymywane przekonanie, że te utajone wirusy są głównym czynnikiem osłabienia odporności.
Ostrzeżenia i przyszłe kierunki
Chociaż odkrycia oferują nowe, ekscytujące możliwości badawcze, eksperci podkreślają potrzebę zachowania ostrożności. Alan Cohen, adiunkt na Uniwersytecie Columbia, zauważa, że uczestnicy badania zostali rekrutowani z wysoce uprzemysłowionych obszarów Kalifornii i stanu Waszyngton, a ustalenia te mogą nie mieć uniwersalnego zastosowania w różnych populacjach i środowiskach. Zauważa również, że najbardziej znaczące zmiany w układzie odpornościowym zwykle pojawiają się po 65. roku życia.
Pomimo tych zastrzeżeń naukowcy uważają, że odkrycia te mogą ostatecznie doprowadzić do opracowania szczepionek specjalnie dostosowanych do kompensowania zmian odporności związanych z wiekiem, umożliwiając lepszą ochronę osób starszych. Ponadto wyniki mogą utorować drogę terapiom mającym na celu przywrócenie funkcji odpornościowych wraz z wiekiem.
